Być Romem, przestrzegać tradycyjnych norm i zasad, to znaczy: zachowywać się tak, by nie dać okazji nikomu ze swoich do postawienia pytania: Na san Rom? – Czyżbyś nie był Cyganem? Bycie Cyganem – cygańskość jako normę, wzorzec zachowań – wyznacza podstawowa zasada moralno – etyczna, uznawana przez wszystkich Romów. W każdym razie wyznają ją Cyganie identyfikujący się z grupą Rom – jest to zasada romanipen.

Romanipen jest wykładnią tradycji romskich (cygańskich). Nakłada na Romów nakaz manifestacji cygańskości, jako wartości najwyższej, posługiwania się językiem romani w środowisku własnym i w stosunku do innych Romów, solidarności ze współplemieńcami, pomocy, przestrzegania uznanych obrzędów i rytuałów. Romanipen – to zasada, której używa się wyłącznie wewnątrz społeczności cygańskich i która służy do wyodrębnienia Cyganów – Romów „prawdziwych” (ćaće Roma) .

 

Powszechną zasadą wśród społeczeństwa romskiego jest patyv. To zasada czci, także goszczenia, gościnności, oddawania czci gościom poprzez przyjęcie biesiadne. Patyv – oznacza zarówno szacunek, jak i uroczysty poczęstunek, jest zasadniczą formą romskiego rytuału. W czasie patyv picie z jednego, wspólnego kieliszka jest demonstracyjną oznaką okazywania sobie wzajem szacunku. Z osobnych naczyń pije bowiem i spożywa jedzenie ktoś nieczysty, odrzucony. Wystawność cygańskich przyjęć jest więc zarówno demonstracją bogactwa, jak formą oddawania czci gościom.

 

 

Do starszych, niezależnie od stopnia pokrewieństwa, nawet jeżeli są to obcy, zwracać się należy: kako (wujku), bibi (ciociu), obowiązującą formą jest też: wy. Naturalnie, największymi autorytetami, którym należy się bezwzględny szacunek i posłuch są dat (ojciec) i daj (matka).

Wśród Romów obowiązuje ponadto zasada laćhi bući – dobrej pracy. Dobrze wykonywana, dochodowa praca, przynosi uznanie. Zwłaszcza jeżeli jest to Romani bući – cygańska praca, która daje swobodę kształtowania czasu i natężenia wysiłku. Jednocześnie zaś używa się tu pojęcia gadźikani bući – robota polska. To określenie pracy mozolnej, ciągłej, na ogół na roli, przynoszącej co prawda korzyści, ale pozbawiającej człowieka radości z odpoczynku, radowania się krótkim, lecz efektywnym wysiłkiem.

Adam Bartosz

Zadania realizowane dzięki dotacji celowej przyznanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach „Programu integracji społeczności romskiej na lata 2014 – 2020”

Źródło: www.supertydzien.pl